Թանկաներ և հոկքուներ. ճապոնական բանաստեղծության մտածողության ձևը

Թանկան ճապոնական պոեզիայի հնագույն ժանր է՝ 31 վանկերից կազմված (5-7-5-7-7) անհանգ հնգատող։

Հոկքուն ճապոնական պոեզիայի ժանր է (եռատող, 17-վանկանի (5-7-5), հաճախ երկրորդ բանատողից հետո դադարով (ցեզուրա)։

Առաջացել է 15-րդ դարում որպես եռատող կատակային ռենգայի նախերգ։ Ժառանգաբար ծագում է նաև թանկայի առաջին կիսատողերից։

Թանկաներն ու հոկքուները տարբեր թեմաներով են ՝սեր, բաժանում, տարվա եղանակներ, սոցիալական խնդիրներ:
Ամեն մարդ իր ձևով է ընկալում դրանց խորությունը: Հետաքրքիր է, որ ինչքան փորես, այնքան նոր բան կսովորես այդ մի քանի տողից: Ինձ համար ոնց որ լակոնիկ վեպեր լինեն, ինչ-որ մեծացրած-փոքրացրած բաներ, որ լռելու չափ շատ են:

Ինձ թվում է՝ ճապոնացիները՝ հոկքու, թանկա գրողները, կյանքին թեթև են նայում ու դժվար իրավիճակներում ծիծաղով կարողանում են հաղթել: Է՜հ: Երևի չեն թողնում, որ հոգսը ազատությունը վերցնի:

«Գարու հասկից
Ես բռնեցի, որ վայր չընկնեմ...
ինչքան դժվա՜ր է բաժանման րոպեն»:

Ցորենից բռնվել ու հավատալ, որ չես ընկնելու: Հույս տալ ինքդ քեզ: Կամ մի մարդու հանդիպել, սիրել, շատ փոքր բանով կապված լինել, բայց հեռավորությունը փշրի ամեն ինչ...

Կյանքը չի վերջանում, ու ոչինչ չի կարող խժռել երջանկությունը, եթե հեշտությամբ չհրաժարվես ուրախութունից: Այնքան մոտ է մեզ մեր երջանկությունը, որ հնարավոր է ամեն առավոտ ձեռքով բարևել: Մենք ենք երջանկությունը:

«Երջանկությունը
Մեզ բաժին թող լինի երկրի վրա:
Այլ աշխարհներում
Թռչուն կդառնանք, թե՝ մժեղ չնչին,
Մե՜կ է՝ հավատա՜...»:

Մեկ էլ՝ հոպ, նորից մեկը քեզ գերեց, դու տանջվում ես, բայց ուզում ես, որ տանջվես:

«Մտածում էի լոկ նրա մասին,
Եվ հանկարծ նիրհը հեզորեն ձուլեց աչքերս իրար
Եվ... տեսա նրան...
Օ, ճակատագիր...թե իմանայի, որ երազ է այս,
Կարթնանայի՞ միթե»։

Դե ոնց որ միշտ, համարձակվում ես խոսել զգացմունքներիդ մասին, բայց հասկանում ես, որ երազներիդ մեջ էր էդ սերը, բա հիմա ի՞նչ անենք: Ամեն մարդ ես աշխարհում ունի մեկը, որ էդ մեկն էլ իրեն ունի կամ դեռ չի գտել, բայց իր համար մի լավ, սիրուն տեղում պահած ա:

«Օ, եթե իրոք աստվածներ չկան
Ոչ լուրթ երկնքում, ոչ երկրի վրա
Օ, միայն այդժամ
Երկու զուգահեռ չեն հատվի երբեք,
Ես հող կդառնամ քեզ չհանդիպած»:

Մարդկանց մեջ ես ապրում, պատկերացրու՝ քեզ մարդիկ են հանդիպում ու էդ մարդիկ նույնը չեն, չնայած որ բոլորը «դու» ես: Կան մարդիկ, որ սիրում են պատսխանատվությունը թողնել ուրիշին, բայց ուրիշը պիտի լավ անի է, թե չէ՝ բռռռ: Եթե դու պատասխանատու ես դառնում, դրանով իշխում ես իրենց, դուրները չի գալիս, թող քեզ իրենց աստվածը չնշանակեն, եթե իհարկե կարողանում են մինչև էդտեղ մտածել:

«Հովտում այս
Սոխակներն ինձ միայնակ են թողել,
Որ ես պահպանեմ իրենց բները:
Իսկ իրենք, անդուլ
Երգում են հեռու բլրակի վրա»:

Ուժեղ մարդը նույնիսկ ուրիշի պատասխանատվությունից չի վախենում, ու էդ պատասխանատվությունը առիթ չի դառնում, որ ազդի... Իսկ թույլ մարդիկ հերիք չի իրենց պատասխանատվությունից են փախչում, մի հատ էլ աշխարհից ու իրենց ամեն սխալի համար աշխարհն ա մեղավոր: Միշտ կարելի է առաջ գնալ՝ ներեղություն խնդրել, եթե առաջ գնալու տեղ կա:

«Մերկ ճյուղի վրա
Նստած է մենակ մի ագռավ…
Աշնան երեկո…»:

Մարդը կարիք ունի արտահայտվելու ու դրա համար մենակ ինքը հերիք չի: Դու ուզում ես արտահայտվել, որովհետև եթե չարտահայտվես կմաշվես, նույնիսկ դրական զգացմունքները կարող են քեզ հակառակ դառնալ, եթե ներս գցես: Մենակ լինելը հոգեվիճակ է ու ոչ մի ուրիշ բան: Ինչ լավ է, որ ընկեր ունես:

Ամեն բան էս աշխարհում հակադարձն ունի, դա բազմազանությունից է: Նայած մարդ, որ հակադարձն ա ընտրում: Ես սիրում եմ անկեղծությունը ու ուզում եմ, որ ընկերս ասի էն, ինչ կա, հավերժ չեմ լինելու երկրի վրա:

«Կկու, ընկեր իմ:
Մահվանից հետո,
Երբ ես կընթանամ լեռան կածանով,
Դու, ինչպես այժմ,

Հենց այդ խոսքերով զրուցիր ինձ հետ»:

Հոկքուներն ու թանկաները լրիվ գլուխկոտրուկներ են, ընկնում ես դրանց մեջ, ու քեզ ոչ ոք չի կարողանում բաժանել: